Czy na czele zbrodniczej instytucji mogą stanąć dobrze wykształceni inteligenci? Paweł Sztama pokazuje drogę wysokich funkcjonariuszy UB od przedwojennych uniwersytetów do powojennych pokojów przesłuchań.
Komunistyczny aparat bezpieczeństwa odpowiada za najgorsze zbrodnie okresu stalinowskiego – walkę z podziemiem niepodległościowym, prześladowanie opozycji, wprowadzenie wszechobecnego terroru. Choć wśród niższych szczeblem funkcjonariuszy bezpieki dominowali prymitywni siepacze, to kierowali nimi ludzie, którzy w innych okolicznościach mogliby stanowić elitę społeczeństwa.
Byli jednak zapalonymi komunistami, którzy sympatyzowali z wrogą niepodległej Polsce Komunistyczną Partią Polski, po 17 września 1939 roku z radością witali Armię Czerwoną a w 1944 roku rozpoczęli walkę o „utrwalenie władzy ludowej”. To Julia Brystygier, zwana „krwawą Luną”, prawdopodobnie najinteligentniejsza spośród funkcjonariuszy UB, odpowiedzialna za walkę z Kościołem i inteligencją; Józef Różański, dyrektor Departamentu Śledczego, prowadzący najważniejsze śledztwa okresu stalinowskiego, sadysta i dogmatyk; Adam Humer – zastępca Różańskiego, znany ze znęcania się nad aresztowanymi, w III RP skazany za swoje czyny i osadzony w więzieniu.
„Inteligenci w bezpiece” to opowieść o tym, jak idealizm przerodził się w ideologiczny dogmatyzm, a ten w okrucieństwo i rzeczywiste zbrodnie.
Paweł Sztama – historyk, pracownik Biura Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej. Autor książki „Generał August Emil Fieldorf. Biografia wojskowa”. Zajmuje się historią konspiracji niepodległościowej i aparatu bezpieczeństwa PRL, przygotowuje biografię Józefa Różańskiego.
